Arızi kazançlar, sürekli olarak yapılan ticari, mesleki veya zirai faaliyetler dışında, geçici nitelikte elde edilen gelirleri kapsar. Ancak her gelir arızi sayılmaz. Gelir Vergisi Kanunu çerçevesinde bazı kazanç türleri açıkça arızi kazanç kabul edilmemekte, bu gelirler farklı kategorilerde vergilendirilmektedir. Bu yazıda hangi kazançların arızi kazanç kapsamı dışında kaldığını detaylarıyla açıklıyoruz.
Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?
Arızi kazançlar, süreklilik ve organizasyon içermeyen kazançları ifade ederken bazı gelirler yasal olarak bu tanımın dışında kalmaktadır. Sürekli yapılan işler, belirli organizasyonlara bağlı ticari faaliyetler, meslek icrasına dayanan düzenli gelirler ve gayrimenkul sermaye iratları gibi kalemler arızi kazanç değildir. Özellikle kazancın niteliği, tekrarlama durumu ve kazancı sağlayan faaliyetin yapısı bu ayrımda önemlidir.
Sürekli Ticari Faaliyetlerden Elde Edilen Gelirler?
Sürekli yapılan ticari faaliyetlerden doğan gelirler, arızi değil ticari kazanç sayılır. Düzenli mal veya hizmet satışı yapan, pazarlama faaliyeti sürdüren ya da fatura kesen bir kişinin elde ettiği gelir arızi olarak değerlendirilmez. Bu durumda elde edilen kazançlar doğrudan ticari kazanç kabul edilir ve beyana tabidir.
Serbest Meslek Faaliyetleri Arızi Sayılmaz
Bir meslek mensubunun düzenli biçimde hizmet sunması karşılığında elde ettiği gelirler serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir. Bu tür kazançların süreklilik göstermesi arızi kazanç kapsamı dışında tutulmasına neden olur. Örneğin bir doktorun, avukatın ya da mimarın belirli dönemlerde hizmet vererek gelir elde etmesi bu kapsama girmez.
Gayrimenkul Sermaye İratları Arızi Değildir?
Taşınmazların kiraya verilmesiyle elde edilen kira gelirleri arızi değil, gayrimenkul sermaye iradı sayılır. Süreklilik arz eden bu kazanç türü Gelir Vergisi Kanunu’nun ilgili hükümleri kapsamında ayrı bir kategoriye alınır. Arızi kazançlar geçici olaylardan kaynaklanırken, kira gelirleri gibi düzenli gelirler bu kapsama girmez.
Menkul Sermaye İratları Kapsam Dışıdır?
Faiz gelirleri, temettü gelirleri ve benzeri menkul kıymetlerden doğan kazançlar da arızi değildir. Banka faiz gelirleri, hisse senedi temettüleri gibi menkul sermaye iratları belirli bir gelir türü olarak tanımlanır. Arızi kazançlardan farklı olarak genelde stopaj yoluyla vergilendirilirler ve bazı durumlarda beyana tabi olmazlar.
Telif, İcazet ve Patent Gelirleri Arızi Sayılmaz?
Telif hakkı, patent geliri gibi fikri haklardan doğan kazançlar genellikle sürekli elde ediliyorsa arızi değil, serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir. Özellikle yazar, yazılımcı veya mucitlerin düzenli şekilde bu hakları kullanarak gelir elde etmesi durumunda bu kazançlar arızi olarak tanımlanmaz.
Arızi Kazanç Sayılmayan Durumlar Nelerdir?
Kazançların arızi olup olmadığını belirleyen en önemli unsurlar; kazancın sürekliliği, işin organizasyon içermesi ve kazancı doğuran faaliyetlerin niteliğidir. Eğer kişi belirli bir altyapı ile hizmet veriyor, tekrar eden iş ilişkileri kuruyorsa bu durum arızi kapsamı dışındadır. Ayrıca belli aralıklarla aynı türde kazanç elde eden kişilerin gelirleri arızi sayılamaz.
Süreklilik Göstermeyen Gelirler Nasıl Değerlendirilir?
Bir kez yapılan satış ya da hizmet sunumu arızi olarak kabul edilebilir. Ancak bu işlem tekrarlandıkça, artık geçici olmaktan çıkar ve ticari faaliyet niteliği kazanır. Bu durum, vergi uygulamalarında farklı yükümlülüklere neden olur.
Arızi Kazanç Olmayan Kazançların Vergisel Durumu
Arızi kazanç kapsamı dışında kalan tüm kazançlar ilgili gelir türüne göre vergiye tabidir. Ticari kazançlarda gelir vergisi beyanı zorunludur, serbest meslek kazançlarında stopaj ve beyan birlikte uygulanabilir. Kira gelirlerinde ise istisna sınırlarını aşan tutarlar beyanname ile bildirilmek zorundadır. Yani arızi olmayan kazançlarda vergi sorumluluğu daha kapsamlıdır.
Vergi Beyanı Gerekli midir?
Evet, arızi kazanç dışında kalan tüm gelir türleri belirli limitlerin aşılması halinde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmelidir. Serbest meslek sahipleri kazançlarını stopajlı belgeyle bildirseler bile yıllık beyan yapma zorunluluğu da doğabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Ticaret yapan bir kişi kazancını arızi olarak beyan edebilir mi?
Hayır, ticari faaliyeti düzenli olarak sürdüren bir kişi arızi kazanç beyanında bulunamaz. Bu kazanç türü ticari kazanç olarak değerlendirilir ve Gelir Vergisi kapsamında beyan edilmelidir.
Tek seferlik bir danışmanlık hizmeti arızi kazanç sayılır mı?
Eğer hizmet tek seferlik ve süreklilik arz etmiyorsa arızi kazanç sayılabilir. Ancak aynı hizmet farklı zamanlarda birkaç kez verildiyse bu durum serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
Kira gelirleri neden arızi kazanç sayılmaz?
Çünkü kira gelirleri süreklilik gösteren ve belli aralıklarla elde edilen düzenli kazançlardır. Bu tür gelirler gayrimenkul sermaye iradı olarak sınıflandırılır ve vergiye tabidir.
Hisse senedi kar payı arızi kazanç mı?
Hayır, hisse senedi temettü gelirleri menkul sermaye iradı sayılır. Bu kazançlar arızi nitelik taşımaz, genellikle stopaj yoluyla vergilendirilir ve bazı durumlarda beyana gerek kalmaz.
Serbest meslek sahipleri dönemsel işler yaptığında arızi sayılır mı?
Hayır, serbest meslek faaliyeti düzenli olarak yapılan bir hizmettir. Zaman zaman iş alsalar da faaliyet profesyonel nitelik taşıdığı için kazançları arızi değil serbest meslek kazancıdır.
Patent ya da telif hakkı gelirleri arızi olabilir mi?
Genel olarak bu tür gelirler sürekli elde ediliyorsa serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir. Ancak tek seferlik bir satış ya da hak devri söz konusuysa, arızi kazanç sayılabilir.
Arızi kazanç sayılmayan gelirler hangi vergiye tabidir?
Arızi olmayan kazançlar, türüne göre ticari kazanç, serbest meslek kazancı, gayrimenkul sermaye iradı veya menkul sermaye iradı olarak sınıflandırılır ve Gelir Vergisi’ne tabidir.
Vergi beyannamesi verme zorunluluğu hangi durumlarda doğar?
Gelir türü arızi değilse ve belirlenen sınırları aşıyorsa yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi zorunludur. Ticari kazanç, kira geliri veya serbest meslek gelirleri bu kapsama girer.
Kaynak: https://www.sanayihaberi.com/
